Nederlands pensioenstelsel

Het Nederlandse pensioensysteem kent drie pijlers:

1. De AOW- de pensioenuitkering die iedereen van de overheid ontvangt op zijn AOW-leeftijd.
2. Pensioen via de werkgever – het pensioen dat bij een werkgever wordt/is opzij gezet voor later. Werkgevers die onder een (verbindend verklaarde) cao vallen waarin een pensioenregeling staat vermeld, zijn verplicht deze pensioenregeling aan te bieden aan hun werknemers. Een werkgever kan ook zonder verplichting een pensioenregeling voor zijn werknemers afsluiten. Het uitvoeren van deze pensioenregeling gaat via een pensioenfonds, een pensioenverzekeraar of een premiepensioeninstelling
3. Pensioen dat zelf is geregeld zoals een pensioenproduct bij een bank of een verzekeraar.

Dit complete plaatje van alle drie de pijlers is het pensioen. Er zitten echter wel verschillen tussen de pensioenen uit deze drie pijlers.

AOW

Wie keert dit pensioen uit?

Overheid via Sociale Verzekeringsbank (SVB)

Waar komt het geld vandaan?

Iedereen die in Nederland woont en werkt en een inkomen ontvangt (ook een uitkering) betaalt AOW-premie. Hiervan betaalt de SVB de AOW-uitkeringen. Ook komt er een deel uit andere belastingopbrengsten, Dit heet een omslagstelsel.

Wie heeft er recht op?

Iedereen die in Nederland heeft gewoond of gewerkt.

Wat is de hoogte van het pensioen?

Hoeveel AOW iemand ontvangt hangt ervan af of hij/zij alleen woont of samenwoont en of iemand een aantal jaar niet in Nederland heeft gewoond of gewerkt.
Check hier de AOW-bedragen.

Wanneer wordt dit pensioen uitgekeerd?

Op de AOW-leeftijd.
Bereken hier uw AOW-leeftijd.

Pensioen via werkgever

Wie keert dit pensioen uit?

Pensioenfonds
Verzekeraar
Premiepensioeninstelling

Waar komt het geld vandaan?

Meestal betalen de werkenden en de werkgever samen de premie voor het pensioen. De werkgever betaalt vaak meer dan de werknemer. Het pensioen wordt betaald uit de premies en de rendementen die met die premies zijn behaald. Dit heet een kapitaal-dekkingsstelsel.

Wie heeft er recht op?

De werknemer, vaak is er een nabestaandenpensioen voor een partner en een wezenpensioen voor de kinderen geregeld. Soms is er een uitkering bij arbeidsongeschiktheid.

Wat is de hoogte van het pensioen?

De hoogte van het pensioen dat via de werkgever opzij is gezet, is afhankelijk van hoeveel premies er zijn betaald, welke keuzes er tijdens het werkzame leven zijn gemaakt (parttime werken, wel of geen partner, hoogte salaris), en de keuzes op het moment van pensionering. Ook is van belang hoeveel rendement het pensioenfonds behaalt op de premies en hoeveel geld een pensioenfonds in kas moet houden voor de gepensioneerden.

Wanneer wordt dit pensioen uitgekeerd?

In de pensioenregeling is de pensioenleeftijd vastgelegd. Deze kan anders zijn dan de AOW-leeftijd. Veel pensioenregelingen bieden de mogelijkheid eerder of later dan de pensioenleeftijd met pensioen te gaan.

Pensioen dat zelf is geregeld

Wie keert dit pensioen uit?

Staat op eigen spaar- of beleggingsrekening
Verzekeraar
Bank

Waar komt het geld vandaan?

Van de werkende zelf.

Wie heeft er recht op?

Degene die het heeft geregeld en wellicht ook erfgenamen, partner en/of kinderen. Dat hangt af van de keuzes die gemaakt zijn.

Wat is de hoogte van het pensioen?

Het extra inkomen dat iemand zelf heeft geregeld, is afhankelijk van wat er geregeld is.

Wanneer wordt dit pensioen uitgekeerd?

Gaat het om een aanvullend pensioen bij een bank of verzekeraar, dan is het afhankelijk van de polisvoorwaarden.

Er is de afgelopen decennia veel veranderd in onze samenleving. Mensen worden steeds ouder, terwijl de premie die zij betaalden daar niet op was bepaald. Er zijn veel minder werkenden ten opzichte van gepensioneerden, dus de premie iets verhogen werkt niet. De manier waarop pensioen wordt opgebouwd gaat er nu van uit dat mensen hun hele leven bij één werkgever blijven. Maar zij veranderen nu veel vaker van werk of gaan ondernemen. Bovendien is het huidige stelsel erg gevoelig voor schommelingen in de rente. De manier waarop berekend wordt of pensioen kan worden uitgekeerd of bewaard moet blijven voor toekomstig gepensioneerden, wordt nu bepaald door de rente.

In het nieuwe stelsel komt er een duidelijker verband tussen het pensioen, het geld dat tijdens de opbouwfase opzij is gezet, en de stand van de economie:

• Werkenden en gepensioneerden krijgen duidelijker inzicht in het opgebouwde vermogen, en het verwacht pensioen dat daar bij hoort. Het geeft een verwachting voor een pensioenuitkering na economisch goede en slechte tijden.
• De systematiek is aangepast waardoor de pensioenen en uitkeringen eerder kunnen meebewegen met de stand van de economie dan nu het geval is. Er wordt minder geld in een ‘buffer’ bewaard. Dus als het economisch goed gaat, gaat het pensioen eerder omhoog. Gaat het economisch minder, dan gaat het eerder omlaag. Maar schommelingen worden wel zo goed mogelijk opgevangen en gedeeld. Daardoor blijft het pensioen ook een leven lang gegarandeerd.
• De premie schommelt niet. Die blijft stabiel: een belangrijke zekerheid voor deelnemers, maar zeker ook voor werkgevers die vaak de helft tot twee derde van de premie betalen.

De koopkracht van pensioenen kan in het nieuwe stelsel in hoge mate stabiel blijven dankzij drie afspraken:

1. Naarmate mensen ouder zijn, wegen mee- en tegenvallers minder zwaar mee. Pensioengerechtigden merken hier dus veel minder van dan jongere generaties die nog hun hele leven aan opbouw kunnen werken.
2. Mee- en tegenvallers kunnen in de tijd worden gespreid. Financieel slechte jaren worden hierdoor gecompenseerd door goede jaren.
3. Pensioenfondsen houden – naast de vermogens die voor de pensioenen worden aangehouden – een collectieve solidariteitsreserve (‘buffer’) aan. Daarmee kunnen risico’s beter worden gedeeld.

Niet alles wordt anders; belangrijke zaken uit het oude systeem blijven behouden. Werkgevers en werknemers zetten straks nog steeds samen geld opzij voor later. Ook blijft het een levenslang pensioen. Solidariteit is nog steeds een belangrijk uitgangspunt, zodat de risico’s worden gedeeld en daardoor lager zijn voor het individu. Ook de verplichtstelling blijft, zodat zoveel mogelijk mensen via hun werkgever pensioen automatisch opbouwen. De huidige hoogte van de pensioenen blijft het uitgangspunt. En dit gaat allemaal niet over de AOW, die blijft onveranderd.

De nieuwe regels gaan gelden voor alle pensioenen. Ook voor het pensioen waarvoor al jarenlang geld opzij gezet is, en ook voor het pensioen van de huidige gepensioneerden. In de overgang is het belangrijk dat er geen pech- en gelukgeneraties gaan ontstaan. Er is daarom goed gekeken hoe het voor verschillende groepen uitpakt.

Er is in dit pensioenakkoord uit 2019 ook aandacht voor thema’s zoals het belang van duurzame inzetbaarheid, de bijzondere positie van mensen die zwaar werk verrichten, en van mensen die geen pensioen opbouwen bij hun werkgever.

De pensioenleeftijd is de leeftijd waarop iemand besluit te stoppen met werken. Dit kan een andere leeftijd zijn dan de pensioenleeftijd in een pensioenregeling en/of de AOW-leeftijd.

• Er zijn rond de 150 verschillende pensioenfondsen. Het aantal daalt, omdat pensioenfondsen samengaan of stoppen. Pensioenfondsen bieden alleen via de werkgever pensioenregelingen aan. Iemand die zelf extra pensioen wil opbouwen, kan hiervoor (nog) niet bij een pensioenfonds aankloppen.

  Al die pensioenfondsen zijn onder te verdelen in vier categorieën:

  • Bedrijfstakpensioenfonds
    Een bedrijfstakpensioenfonds is een pensioenfonds dat het pensioen voor de hele bedrijfstak of meerdere bedrijfstakken regelt. Bedrijven die in een verplichtgesteld bedrijfstak actief zijn, zijn verplicht om het pensioen van hun werknemers onder te brengen bij dit pensioenfonds. Bekende voorbeelden zijn ABP (ambtenaren), PFZW (Zorg & Welzijn) en PMT (Metaal).
  • Ondernemingspensioenfonds (OPF)
    Bedrijven die niet onder een van de bedrijfstakpensioenfondsen vallen kunnen een eigen pensioenfonds oprichten. Vooral grotere ondernemingen maken hier gebruik van, zoals Shell en ING.
  • Beroepspensioenfonds
    Het beroepspensioenfonds regelt het pensioen voor bepaalde groepen van zelfstandige beroepsbeoefenaren, zoals huisartsen. Iedereen in die beroepsgroep is dan verplicht bij dit fonds pensioen op te bouwen.
  • Algemeen pensioenfonds (APF)
    Een APF is een pensioenfonds dat een of meerdere pensioenregelingen uitvoert. Waar bij een bedrijfstakpensioenfonds het pensioen van alle werkenden in de bedrijfstak in één pot zit, heeft een APF verschillende potjes voor de verschillende pensioenregelingen die het uitvoert. De bestuurlijke taken worden wel door één bestuur uitgevoerd. Dit bespaart kosten.

Elke pensioenregeling is anders, afgestemd op de deelnemers waarvoor de regeling is bedoeld. Zo zijn er afspraken te maken over:

• Wat voor soort pensioenregeling beide partijen willen. (Zie Welke pensioenregelingen zijn er?)
• Welk deel van de premie de werkgever betaalt en welk deel de werknemers.
• De pensioenleeftijd van de pensioenregeling.
• De hoogte van de premie.
• Het maximumsalaris tot waar de werknemer via de werkgever pensioen kan opbouwen.
• Regelingen voor partners en kinderen.
• Regelingen bij arbeidsongeschiktheid.
• De hoogte van de franchise (i).
• De voorwaarden om te indexeren

Uiteraard moeten deze afspraken passen binnen alle wettelijke pensioenregels die er zijn.

• Uitkeringsovereenkomst
  Bij de uitkeringsovereenkomst (ook wel Defined Benefit of DB genoemd) biedt de werkgever een regeling aan waarbij een bepaalde hoogte van de pensioenuitkering op de pensioenleeftijd wordt toegezegd. De hoogte hiervan is gebaseerd op de diensttijd en salaris.  Er zijn twee verschillende uitkeringsovereenkomsten:
  • Eindloonregelingen
    Bij een eindloonregeling is de hoogte van het pensioen gebaseerd op het laatstverdiende salaris. Dat is een relatief dure regeling omdat het pensioen dat is opgebouwd over een eerder lager verdiend salaris altijd weer op het niveau van het laatst verdiende salaris gebracht moet worden. Veel eindloonregelingen zijn de laatste jaren omgezet naar een middenloonregeling.
  • Middelloonregeling
    Bij een middelloon is de hoogte van het pensioen gebaseerd op het gemiddelde verdiende salaris.
• Vaste bedragenregeling
  Bij de vaste bedragen is de pensioenopbouw een vast bedrag per jaar en onafhankelijk van het verdiende salaris, uiteraard wel gerelateerd aan het percentage dat iemand werkt.
• Premieovereenkomst
  Bij de premieovereenkomst (ook wel  Defined Contribution DC genoemd) ligt de inleg vast en is de uiteindelijke pensioenuitkering afhankelijk is van de opbrengsten die met de inleg zijn behaald. Bij deze regeling is er een keuze tussen een vast en variabel pensioen.
  • Vast pensioen
    Op de pensioendatum wordt er een levenslang vast pensioen aangekocht.
  • Variabel pensioen
    Op de pensioendatum wordt het pensioen voor het komende pensioenjaar aangekocht en de rest van de inleg wordt nog belegd. De hoogte van het pensioen varieert dan.
• Financiële tegemoetkoming
  Sommige werkgevers bieden geen pensioenregeling aan, maar een vaste financiële bijdrage bovenop het loon. De werknemer moet dan zelf iets regelen.