In verschillende onderdelen van Nederlandse wetgeving voor pensioenfondsen wordt verwezen naar het beleggingsbeleid van pensioenfondsen. Duurzaam & verantwoord beleggen komt daarbij op verschillende manieren aan de orde. We lichten hier enkele elementen uit.  

Pensioenwet & Wet verplichte beroepspensioenregeling

Bij de vormgeving en uitvoering van het beleggingsbeleid staat voorop dat pensioenfondsen dienen te handelen in het belang van hun aanspraak- en pensioengerechtigden. Pensioenfondsen dienen hun organisatie daarnaast zo in te richten dat er voor een ‘beheerste en integere bedrijfsvoering’ wordt gezorgd. Dit is geregeld in de Pensioenwet en in de Wet verplichte beroepspensioenregeling. Hierin is ook opgenomen dat pensioenfondsen in hun bestuursverslag moeten beschrijven op welke manier er rekening wordt gehouden met milieu en klimaat, mensenrechten en sociale verhoudingen. 

Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen

In o.a. het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen is vastgelegd dat pensioenfondsen rekening moeten houden met de effecten van risico’s, waaronder duurzaamheidsrisico’s, op hun beleggingsportefeuille. 

IORP II

Sinds januari 2019 is de herziene versie van de IORP-richtlijn van kracht (IORP II). De doelen van de herziening waren gericht op meer transparantie, het faciliteren van grensoverschrijdende activiteiten en het aanpassen van de governance-vereisten. De richtlijn is omgezet in nationale wetgeving. 

Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR)

De SFDR is een Europese verordening die sinds maart 2021 van kracht is. Het doel van de SFDR is om transparantie te bevorderen in de financiële sector door standaardisatie van duurzaamheidsgerelateerde rapportages. De SFDR helpt beleggers om beter geïnformeerde beslissingen te nemen over de duurzaamheid van financiële producten.

Voor Nederlandse pensioenfondsen betekent de SFDR dat zij verplicht zijn om gedetailleerde informatie te verstrekken over hoe zij duurzaamheid integreren in hun beleggingsbeleid en -beslissingen. 

Taxonomie

De Europese Unie werkt aan een Taxonomie voor duurzame investeringen. Dit is een classificatiesysteem om te bepalen welke economische activiteiten daadwerkelijk als duurzaam mogen worden aangemerkt. Doel van het voorstel is het tegengaan van 'greenwashing', waarbij financiële producten als duurzaam worden aangeboden terwijl het niet duidelijk is of de onderliggende investeringen daadwerkelijk naar duurzame activiteiten gaan. 

Shareholder Rights Directive II

De Shareholder Rights Directive II (SRDII) is een Europese richtlijn die in juni 2017 is aangenomen en gericht is op het bevorderen van aandeelhoudersbetrokkenheid en het vergroten van de transparantie bij beursgenoteerde bedrijven. SRDII is een aanvulling op de oorspronkelijke Shareholder Rights Directive (SRD) uit 2007 en bevat nieuwe vereisten met betrekking tot de identificatie van aandeelhouders, de rapportage van informatie, de beloning van bestuurders en de transparantie voor investeerders, vermogensbeheerders en adviseurs.

Voor Nederlandse pensioenfondsen is SRDII van belang, omdat het hen verplicht om meer transparantie te bieden over hun beleggingsbeleid en hun betrokkenheid bij de bedrijven waarin zij beleggen. 

Overig

Hiernaast is er andere Europese wet- en regelgeving die, hoewel niet direct van toepassing, wel invloed heeft op Nederlandse pensioenfondsen. Voorbeelden hiervan zijn de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) en de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD). 

Investeringsverbod clustermunitie

Financiële ondernemingen, waaronder pensioenfondsen en verzekeraars mogen niet investeren in ondernemingen die clustermunitie of cruciale onderdelen daarvan produceren, verkopen of distribueren. Dit is bij wet vastgelegd. 

De AFM houdt hier toezicht op en gebruikt daarbij een indicatieve lijst als 'risicoradar' (deze is alleen voor leden beschikbaar via het ledenportaal). Hierbij wijst de AFM erop dat de indicatieve lijst niet statisch is en het de verantwoordelijkheid van de financiële onderneming is om te zorgen dat het investeringsverbod in clustermunitie wordt nageleefd.

Sanctiewetgeving

Pensioenfondsen dragen verantwoordelijkheid voor alle processen van pensioenuitvoering, waaronder ook beleid rond en uitvoering van sanctieregels. Op de website van DNB is meer informatie over sanctiewetgeving te vinden. 

Code Pensioenfondsen

De Code Pensioenfondsen is opgesteld door de Pensioenfederatie en de Stichting van de Arbeid. In de Code Pensioenfondsen zijn normen geformuleerd die een goed pensioenfondsbestuur beogen te waarborgen. In de code staat het belang van de bij het pensioenfonds betrokken belanghebbenden voorop. 

Over de manier waarop pensioenfondsen hun duurzaam & verantwoord beleggingsbeleid vormgeven zegt de code: ‘Het pensioenfonds houdt op een proportionele wijze rekening met mogelijke langetermijneffecten van het beleggingsbeleid op mens, milieu en maatschappij en de effecten van duurzaamheidsrisico’s op beleggingsbeslissingen.’ Verder dienen pensioenfondsen ‘bij het bepalen van hun keuzes ten aanzien van duurzaamheid in het beleggingsbeleid de voorkeuren van belanghebbenden te betrekken’.

In de Code Pensioenfondsen wordt het uitgangspunt ‘pas of leg uit’ gehanteerd. Wel worden pensioenfondsen gevraagd om over enkele normen in verhalende zin te rapporteren, ook als wel aan de norm wordt voldaan. Het betreft onder andere de norm over het zich verdiepen in de voorkeuren van belanghebbenden.

De herziene Code Pensioenfondsen kunt u hier vinden. 

Stewardship Code & Nederlandse Corporate Governance Code

De Stewardship Code is in 2018 opgesteld door Eumedion. De belangrijkste punten uit de Stewardship Code zijn in 2022 opgenomen in de Nederlandse Corporate Governance Code, waardoor de Stewardship Code momenteel een 'slapende' status heeft. 

De Nederlandse Corporate Governance Code is een instrument van zelfregulering van marktpartijen. In de code zijn principes en best practice bepalingen opgenomen die zich richten op het stimuleren van goede governance bij beursgenoteerde vennootschappen. Volgens het ‘pas toe of leg uit’-principe worden de bepalingen in de code nageleefd door deze toe te passen of uit te leggen waarom van de betreffende bepalingen wordt afgeweken. Nederlandse institutionele beleggers zijn verplicht in hun jaarverslag verantwoording af te leggen over de naleving van de principes en best practice bepalingen van de code die tot hen zijn gericht. In de code staat onder andere dat institutionele beleggers verantwoordelijk zijn ‘jegens hun achterliggende begunstigden om op zorgvuldige en transparante manier te beoordelen op welke wijze zij gebruik maken van hun rechten als aandeelhouder van vennootschappen’.

Klik hier voor de Stewardship Code en hier voor de Nederlandse Governance Code. 

Beheersing van klimaat- en milieurisico’s

De manier waarop pensioenfondsen klimaat- en milieurisico’s dienen te beheersen is onderdeel van het toezicht door DNB: ‘DNB verwacht dat financiële instellingen inzicht hebben in alle materiele risico’s, waaronder klimaat- en milieurisico’s, en deze risico’s beheersen.’ Dit is door DNB  uitgewerkt in de Gids voor de beheersing van klimaat- en milieurisico’s. Deze gids biedt handvatten die pensioenfondsen ‘proportioneel en risico-gebaseerd’ kunnen toepassen. DNB stelt daarbij dat de ‘Gids moet worden bezien in samenhang met de geldende wet- en regelgeving’. Klik hier voor de DNB Gids voor de beheersing van klimaat- en milieurisico’s 2023.

Samen met de Pensioenfederatie, ondertekenden een groot aantal Nederlandse pensioenfondsen, maatschappelijke organisaties, vakbonden en overheid het Convenant Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Beleggen Pensioenfondsen in 2018. Het Convenant liep van 2019 tot en met 2022. In deze periode werd er samengewerkt door alle partijen om de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) richtlijnen voor multinationale ondernemen te implementeren in het beleid en de uitvoering bij pensioenfondsen. Daardoor kregen zij meer inzicht in de internationale beleggingsketen en konden zij werken aan het voorkomen en mitigeren van negatieve impacts als mensenrechtenschendingen en milieuschade. Het Convenant bestond uit twee verschillende sporen. Het zogenoemde ‘Brede Spoor’ en het ‘Diepe Spoor’.

De implementatie van het convenant werd gemonitord door een onafhankelijke commissie. Deze monitoringcommissie publiceerde in januari 2024 haar eindevaluatie. 

De Pensioenfederatie blijft haar leden oproepen om te werken aan een verdere implementatie van het convenant. Zo is er in 2023 gestart met het organiseren van jaarlijkse stakeholderdialogen als vervolg op het convenant. Ook worden er maandelijks intervisiesessies voor pensioenfondsen georganiseerd waarin zij geleerde lessen en dilemma’s over duurzaam & verantwoord beleggen met elkaar delen.

In het Brede Spoor van het IMVB-convenant staat beschreven hoe pensioenfondsen de  richtlijnen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en van de Verenigde Naties (UNGP’s) kunnen implementeren. De richtlijnen zijn erop gericht om negatieve effecten van een onderneming (of de keten erachter) in kaart te brengen, te prioriteren en te adresseren. 

Om pensioenfondsen te helpen bij de implementatie van het Brede Spoor zijn binnen het convenant verschillende tools ontwikkeld:

• Een uitgebreid instrumentarium (NL / ENG). Het instrumentarium biedt handvatten in de vorm van verdiepende informatie over diverse onderwerpen, voorbeeldteksten voor beleid en uitbesteding, voorbeelden en tips over monitoring en rapportage, etc. 
• Een due diligence quick start guide
• Een good practice
• Themadocumenten over:
  • Klimaat
  • Biodiversiteit
  • Dierenwelzijn
  • Landrechten
  • Wapens en wapenhandel
  • Kinderrechten
  • Beleggen in (pos-)conflictgebieden
  • Vakbondsvrijheid
  • Leefbaar loon
  • Veilige arbeidsomstandigheden
  • Gendergelijkheid op de werkvloer
  • Corruptie
  • Belastingen
  • Goed bestuur

Deze sectie omvat handvaten en benchmarks waaraan een pensioenfonds of de uitvoeringsorganisatie vrijwillig kan deelnemen of die het kan onderschrijven. Sommige initiatieven bieden meer aan dan benchmarks en handvaten, zoals de VBDO en FAIRR. Deze initiatieven kunt u vinden onder het kopje ‘Initiatieven en Samenwerkingsverbanden’. 

Tabel

Pensioenfondsen zijn in toenemende mate bezig met duurzaam en verantwoord beleggen. Pensioenfondsen kiezen er dan ook steeds vaker voor om beleid te voeren op deze thema’s voor een leefbare wereld, én het inperken van lange-termijn-risico’s. Dit vergt capaciteit, kosten en aandacht en het is daardoor van belang dat dit effectief en efficiënt wordt uitgevoerd. 

Bij het uitvoeren van het duurzaam en verantwoord beleggen beleid kunnen pensioenfondsen ervoor kiezen om bedrijven uit te sluiten, of om vanuit hun positie als aandeelhouder invloed uit te oefenen op het beleid van deze bedrijven. 

De Pensioenfederatie heeft een openbare themastudie over engagement en escalatiestappen gepubliceerd: ‘Samen invloed aanwenden’.